این مدل یکی از معروفترین و پایهایترین مدلهای مدیریت دانش در دنیاست که توسط دو پژوهشگر ژاپنی، "نوناکا" و "تاکهچی" در دهه ۱۹۹۰ معرفی شد. آنها این مدل را بر اساس تجربه شرکتهای موفق ژاپنی مانند تویوتا توسعه دادند.
این مدل بر پایه تعامل بین دو نوع دانش یعنی:
دانش ضمنی (Tacit Knowledge): دانشی که در ذهن افراد نهفته است؛ مثل تجربه، شهود و مهارت.
دانش صریح (Explicit Knowledge): دانشی که قابل بیان، نوشتن، مستندسازی و انتقال است؛ مثل دستورالعملها، گزارشها، نمودارها و... استوار است.
نوناکا و تاکهچی معتقدند که دانش در سازمان بهصورت پیوسته و چرخشی از یک شکل به شکل دیگر تبدیل میشود، و این چرخه باعث تولید دانش جدید میشود. این فرآیند در چهار مرحله صورت میگیرد که با حروف SECI (Socialization, Externalization, Combination, Internalization) شناخته میشود.
چهار مرحله مدل SECI
1. اجتماعیسازی (Socialization) – از دانش ضمنی به دانش ضمنی
در این مرحله، افراد از طریق تجربههای مشترک، مشاهده، تقلید و تعامل مستقیم با همدیگر، دانش ضمنی را انتقال میدهند.
مثال: آموزش عملی در محل کار، مربیگری، گفتوگوهای غیررسمی یا جلسات همفکری.
2. برونیسازی (Externalization) – از دانش ضمنی به دانش صریح
در این مرحله، فرد تلاش میکند دانش درونی یا تجربیات خود را به زبان بیاورد یا بنویسد تا برای دیگران قابل فهم شود. این مرحله بسیار مهم است چون پلی بین دانش ذهنی و مستندات ایجاد میکند.
مثال: نوشتن راهنما، تهیه مستندات از تجربهها، ضبط ویدئوهای آموزشی.
3. ترکیب (Combination) – از دانش صریح به دانش صریح
در این مرحله، دانشهای صریح موجود (مثل گزارشها، مستندات، دادهها) با هم ترکیب میشوند تا دانش جدیدی تولید شود.
مثال: تهیه گزارش تحلیلی از چند منبع مختلف، ایجاد پایگاه دانش مشترک، ترکیب دادههای تحقیقاتی با آمار بازار.
4. درونیسازی (Internalization) – از دانش صریح به دانش ضمنی
در این مرحله، افراد از دانش صریحی که مستند شده (مثل کتاب، آموزش، دستورالعمل)، یاد میگیرند و آن را به بخشی از تجربیات و مهارتهای خود تبدیل میکنند.
مثال: کارآموزی، خواندن مستندات و اجرای آن در عمل، آموزش رسمی.
نتیجه مدل SECI
این چرخه باعث میشود که دانش در سازمان همواره تولید، بهروزرسانی و منتشر شود. افراد با همکاری و تعامل، دانش جدید میسازند و آن را تبدیل به دانش سازمانی میکنند. این فرایند به رشد سازمان، یادگیری جمعی و نوآوری منجر میشود.
کاربرد مدل SECI در عمل فرض کنید در یک شرکت، یک مهندس با تجربه روش خاصی برای عیبیابی سریع یک دستگاه دارد:
1. اجتماعیسازی: او این مهارت را به همکار خود در حین کار یاد میدهد.
2. برونیسازی: آن همکار دانش کسبشده را به شکل یک دستورالعمل یا ویدئو مستند میکند.
3. ترکیب: این دستورالعمل در کنار دیگر مستندات در سامانه دانش شرکت قرار میگیرد.
4. درونیسازی: دیگر کارکنان آن را میخوانند، تمرین میکنند و به بخشی از توانمندی خود تبدیل میکنند.