حکمرانی خوب (Good Governance) مفهومی است که از دهه ۱۹۹۰ بهویژه توسط نهادهایی مانند سازمان ملل، بانک جهانی و UNDP رواج یافت. این مفهوم به مجموعهای از اصول و فرآیندهایی اشاره دارد که به بهبود عملکرد نهادهای عمومی و سیاسی در جهت توسعه پایدار، عدالت اجتماعی، و رفاه عمومی کمک میکند.
اهداف حکمرانی خوب:
1. کاهش فساد
2. افزایش اعتماد عمومی به نهادهای حکومتی
3. تقویت دموکراسی و مشارکت شهروندان
4. بهبود خدمات عمومی
5. توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار
اصول هشتگانه حکمرانی خوب (طبق UNDP)
1. مشارکت (Participation):
مردم باید بتوانند آزادانه در تصمیمگیریها شرکت کنند. این مشارکت میتواند مستقیم یا از طریق نمایندگان منتخب باشد.
2. حاکمیت قانون (Rule of Law):
قوانین باید عادلانه، شفاف، و قابل اجرا باشند. همه، از جمله مسئولان، باید در برابر قانون مساوی باشند.
3. شفافیت (Transparency):
تصمیمات و فرآیندهای اجرایی باید بهگونهای باشند که عموم مردم بتوانند آنها را درک و پیگیری کنند.
4. پاسخگویی (Accountability):
دولت، کارگزاران و نهادهای عمومی باید در برابر اقدامات خود پاسخگو باشند و نظارتپذیر باشند.
5. اجماعسازی (Consensus Oriented):
در جامعه باید مکانیسمهایی برای حل اختلافات و رسیدن به توافق جمعی وجود داشته باشد.
6. عدالت و فراگیری (Equity and Inclusiveness):
همه گروههای اجتماعی، بهویژه اقلیتها و قشرهای آسیبپذیر، باید فرصت برابر برای مشارکت در فرآیندهای حکومتی داشته باشند.
7. کارآمدی و اثربخشی (Effectiveness and Efficiency):
منابع عمومی باید به بهترین شکل ممکن برای برآوردن نیازهای جامعه مورد استفاده قرار گیرند.
8. پاسخدهی (Responsiveness):
نهادهای حکومتی باید به نیازها و انتظارات مردم در زمان مناسب پاسخ دهند.
پیامدهای فقدان حکمرانی خوب
فساد گسترده
فقر و نابرابری
کاهش اعتماد عمومی
بحرانهای سیاسی و اجتماعی
عدم توسعه پایدار
نمونههای اجرای حکمرانی خوب
در سطح ملی: ایجاد نهادهای نظارتی مستقل، تقویت رسانههای آزاد، تصویب قوانین ضد فساد.
در سازمانها: استقرار نظام شفاف مالی، گزارشدهی مستمر، و مشارکت کارکنان در تصمیمگیری.
در جوامع محلی: مشارکت مردم در شوراها، استفاده از بودجههای مشارکتی و اجرای نظارت عمومی بر پروژهها.